اهل سنت و تحصن در خانه فاطمه

آیا وقوع «تحصّن در خانه حضرت فاطمه‌علیهاالسّلام» مورد تأیید اهل سنّت می‌باشد؟

پاسخ:

کاوش در اسناد و مدارک تاریخ نیم قرن نخستین خلافت، هر محقّق ژرف‌نگری را به این نتیجه رهنمون می‌سازد که یکی از نقاط عطفِ حائز اهمّیّت در روندِ تحوّلات سیاسی روزهای آغازین خلافتِ ابوبکر، ماجرای «تحصّن در خانه فاطمه‌علیهاالسّلام» می‌باشد.(1)

«موضوع خودداری حضرت علی‌علیه‌السّلام و همراهان وی از پذیرش بیعت با ابوبکر و حضور آنان در خانه فاطمه‌علیهاالسّلام، در کتاب‌های سیره، تاریخ، صِحاح و مَسانید، ادب، کلام و شرح حال رجال و معاریف، به حدّ تواتر(2) روایت شده است و تردیدی در صحّت آن نیست. ولی چون نویسندگانِ کتاب‌های مزبور، خوش نداشتند از همه اتّفاقاتی که بین متحصّنان و حزب پیروز رخ داده است، پرده بردارند؛ به جز آن مقدار که ناخودآگاه از قلمشان تراوش کرده است، چیزی به دست نداده‌اند.»(3)

نقل‌های مندرج در کتاب «دراسة و تحلیل حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیهاالسّلام»، ذیل شماره‌های: 1 ـ 2 ـ 3 ـ 5 ـ 9 ـ 10 ـ 11 ـ 17 ـ 19 ـ 27 ـ 28 ـ 29 ـ 30 ـ 33 ـ 40 ـ 59  همگی با ماجرای «تحصّن در خانه فاطمه‌علیهاالسّلام» در ارتباط بوده و هر یک از آن‌ها، به ترسیم فرازها و گوشه‌هایی از این رویداد مهمّ تاریخی پرداخته‌اند.(4)

بی‌تردید باید گفت: یکی از قابل توجّه‌ترین حوادثی که در ماجرای تحصّن در خانه فاطمه‌علیهاالسّلام پدیدار گردید، عکس‌العمل و واکنش نظام حاکم، به شکل‌گیری این اعتراض سیاسی از سوی مخالفین بیعت با ابوبکر، می‌باشد. واکنشی که در اکثر نقل‌های حاکی از تحصّن در بیت فاطمه‌علیهاالسّلام، بدان اشاره شده و ما از آن، با نام «هجوم اوّل» یا «هجوم منجر به شکست تحصّن» یاد می‌کنیم.(5)

1- عمر بن خَطّاب می‌گوید :إِنَّهُ کانَ مِنْ خَبَرِنا حِینَ تَوَفَّی اللهُ نَبِیَّهُ أنَّ عَلِیّاً وَ الزُبَیْرَ وَ مَنْ مَعَهُما تَخَلَّفُوا عَنّا فِی بَیْتِ فاطِمَةَ.

از جمله اطّلاعات ما این بود که: وقتی خدا، جانِ پیامبرش را گرفت؛ علی و زبیر و اطرافیانشان، در خانه فاطمه از ما سرپیچی کرده‌اند. [مُسند احمد، ج 1، ص 55، چاپ: قاهره، 1313 هـ .]

تحصّن در بیت فاطمه‌علیهاالسّلام (= حضور در خانه فاطمه‌علیهاالسّلام، به نشانه استنکاف از پذیرش بیعت با ابوبکر) در روزهای چهارشنبه، پنج‌‌شنبه و جمعه (دومین، سومین و چهارمین روز پس از رحلتِ رسول خداصلّی‌الله‌علیه‌وآله) به وقوع پیوست. [ر.ک: روزشمار فاطمیّه (دکتر عدنان درخشان)، ص 67.]

تاریخ، اسامی برخی از متحصّنین را به صراحت به ثبت رسانده است:

عبّاس (العقد الفرید، ج 4، ص 259)، زُبـَیر (تاریخ طبری، ج 3، ص 202)، مِقداد (شرح حدیدی، ج 2، ص 56)، طَلحه (کامل ابن أثیر، ج 2، ص 325)، سعد بن أبی‌وَقّاص (تاریخ الخمیس، ج 2، ص 169). [ر.ک: دراسة و تحلیل حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیهاالسّلام، ص 102.]

2- منظور از تواتر در این عبارت آن است که وقوع این تحصّن در سال یازدهم هجری، از نظر عرف و سیره عقلا، قطعی و اطمینان‌آور است و جای شکّی در صحّت وقوع آن نیست.

3- سقیفه، علّامه عسگری، ص 99.

4- جهت آشنایی با یکایکِ رخدادهای پدید آمده در این سه روز، به کتاب «هجوم اوّل به روایت یعقوبی» (تألیف: علی لبّاف، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر) مراجعه فرمایید.

5- درباره «هجوم اوّل»، تعریف، شاخصه‌ها و رویدادهای آن، به تفصیل در کتاب «هجوم اوّل به روایت یعقوبی» مباحثی را تقدیم نموده‌ایم