نتیجه ترس و شرم نابجا

(شماره 19) و مِن حِکمَةٍ لَهُ ( علیه‏السَّلام )

متن^[1] و ترجمه^[2] :

وَ قَالَ ( علیه‏السلام )قُرِنَتِ الْهَیْبَةُ بِالْخَیْبَةِ وَ الْحَیَاءُ بِالْحِرْمَانِ وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ

و درود خدا بر او، فرمود: ترس با ناامیدى، و شرم با محرومیّت همراه است، و فرصت‏ها چون ابرها مى‏گذرند، پس فرصت‏هاى نیک را غنیمت شمارید.

شرح^[3] :

مقصود امام (ع) از هیبت، ترس از طرف مقابل است. بدیهى است که ترس مانع برآورده شدن حاجت و رسیدن به هدف است، چون با روى باز سخن گفته نمى‏شود، و معناى نزدیکى ترس با زیان هم همین است و هم چنین، شرم با ناامیدى همراه است به دلیل همراهى شرم با فروگذاردن خواسته و ابراز نکردن آن، این سخن براى برحذر داشتن از ترس و شرم که هر دو نکوهیده‏اند، مى‏باشد. باید توجه داشت که هر شرم و حیائی نکوهیده نیست. رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرموده­اند: « الحَیاءُ حَیاءان حَیاءُ عَقلٍ و حَیاءُ حُمقٍ، فَحَیاءُ العَقلِ هُوَ العِلمُ و حَیاءُ الحُمقِ هُوَ الجَهلُ » مجلسىّ «رحمه اللّه» در مجلّد پانزدهم کتاب بحار الأنوار پس از نقل این روایت از کتاب کافى مى‏نویسد: فرمایش پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله دلالت میکند بر اینکه حیاء بر دو قسم است یکى ممدوح و آن حیائى است که ناشى از عقل و خردمندى است مثل اینکه شخص از چیزى شرمنده باشد که عقل صحیح یا شرع به زشتى آن حکم کند مانند شرمندگى از گناهان و ناشایسته‏ها، و دیگرى مذموم و آن حیائى است که ناشى از حمق و بى‏خردى است مثل اینکه شخص شرمنده شود از کارى که عوامّ مردم آنرا زشت پندارند و در واقع زشت نیست و عقل صحیح و شرع بآن حکم مى‏نماید مانند شرمندگى از پرسش مسائل علمیّه یا بجا آوردن عبادات شرعیّه.‏ آن گاه در ادامۀ حدیث شریف حضرت امیر علیه­السلام به غنیمت شمردن فرصتهاى خوب فرمان داده، یعنى در موقع به دست آمدن فرصت، هر چه زودتر کار را باید انجام داد.

هیـولاى ترس و لهـیب هراس رفیـق زیـان است و دام حـواس

پشـیمانى و طیف شـرمندگى قرین بیأس است و درمانـدگی

و فرصت، چـو ابر رونده، عبـور نمـایـد ز انسـان و گــردد بـدور

همـانـا که پـرواى کار و مجـال زمانى که در آن، شکوفد کمال‏

مسازیدش از کف، بدور و رها تـبــاه و پـریــش و بــدون بـهـا^[4]

_________________________________________________________

 [1] فیض­الاسلام، کلمات قصار، ص 1096

[2] ترجمه‏نهج‏البلاغه(دشتى)، ص 627

[3] برگرفته از ترجمه‏وشرح‏نهج‏البلاغه(فیض‏الاسلام)، ج 6، ص 1093 و ترجمه‏شرح‏نهج‏البلاغه(ابن‏میثم)، ج 5، ص 422

[4] نهج‏البلاغه‏منظوم-کلمات‏قصار، متن، ص 9

نوشته شده توسط گروه نهج البلاغه