سابقه نقل ردّ الشمس

پرسش:میگویند ردالشمس از افسانه های روافض هست و بس چه جوابی دارید؟

جواب:دانشمندان و نویسندگانی که به نقل حدیث ردّالشمس  پرداخته اند فراوانند ،کتابت حدیث ردّالشمس از اوائل قرن سوّم آغاز شده ـ و پیش از آن به صورت شفاهی و سینه به سینه منتقل می شده است ـ و همینطور طی قرن های پس از آن ادامه یافته است ، و این امر نشان دهنده رواج حدیث و شهرت آن طی قرن های مختلف است ، در اینجا به ذکر نام تعدادی از آنها به ترتیب تاریخ وفاتشان بسنده می کنیم ، نکته قابل توجّه این که اکثر این افراد از دانشمندان اهل سنّت می باشند .

1 ـ محمّد بن ادریس شافعی ( 204 هـ ق )

به گفته محمّد بن حسن قمّی او حدیث را در کتابش التبیان فی الإیمان آورده است . ( العقد النضید ، ص 19 ـ 20 ، ح 5 )

2 ـ عبدالرزّاق بن همّام صنعانی ( 211 هـ ق )

روایت او را حسکانی نقل کرده است .

3 ـ نصر بن مزاحم منقری ( 212 هـ ق )

4 ـ ابوبکر بن ابی شیبه کوفی ( 235 هـ ق )

5 ـ عثمان بن ابی شیبه کوفی ( 239 هـ ق )

روایت این دو برادر را طبرانی در المعجم الکبیر آورده است .

6 ـ احمد بن صالح مصری ( 248 هـ ق )

وی از راویان مورد اعتماد نزد اهل سنّت است ، دو عالم بزرگ و سرشناس اهل سنّت بُخاری و اَبوداوود از او روایت نموده و او را به وثاقت توصیف کرده اند ، وی حدیث ردّالشمس را با دو سند روایت کرده است ، هر دو روایت در شرح مشکل الآثار ـ نوشته طحاوی مصری ـ آمده است .

7 ـ ابوحاتم محمّد بن ادریس رازی ( 277 هـ ق )

حدیث او را عبدالکریم رافعی قزوینی نقل کرده است .

8 ـ محمّد بن حسن صفّار ( 290 هـ ق )

9 ـ عبدالله بن جعفر حمیری ( 300 هـ ق )

10 ـ ابوبشر محمّد بن احمد دولابی ( 310 هـ ق )

11 ـ محمّد بن اسحاق بن خزیمه ( 311 هـ ق )

روایت او را عاصمی در زین الفتی نقل کرده است .

12 ـ محمّد بن مسعود عیّاشی ( 320 هـ ق )

13 ـ احمد بن عمیر معروف به ابن جوصاء ( 320 هـ ق )

روایت او را ذهبی و حسکانی نقل کرده اند .

14 ـ محمّد بن حسین ازدی

او علاوه بر نگارش کتابی مستقل در باره ردّالشمس ، کتابی به نام مناقب علی ( علیه السلام ) نگاشته وآن را به سیف الدوله اهدا نموده است ، ابن عُدیم در تاریخ حلب می نویسد : « من کتاب را که به خطّ خودش نوشته بود ملاحظه کردم . . . در آن کتاب حدیث ردّالشمس برای علی ( علیه السلام ) را تصحیح وتأیید کرده بود » .

ابن نجّار به نقل از وی می نویسد :

ناصبی ها بازگشت خورشید برای یوشع را قبول دارند ، ولی آن را برای علی ( علیه السلام ) نپذیرفته اند ، در حالی که یوشع وصی موسی ( علیه السلام ) است و علی ( علیه السلام ) وصی محمّد ( صلی الله علیه وآله وسلم ) ، و همانگونه که محمّد ( صلی الله علیه وآله وسلم ) برتر و والاتر از موسی ( علیه السلام ) است ، وصیّ او نیز برتر و والاتر از وصیّ موسی است .

هر دو مطلب را ابن حجر عسقلانی از ابن عدیم در تاریخ حلب وابن نجّار نقل کرده است . ( لسان المیزان ، ج 6 ، ص 61 ، شرح حال محمّد بن حسین ازدی به شماره 7312 )

15 ـ ابوجعفر احمد بن محمّد طحاوی ( 321 هـ ق )

16 ـ محمّد بن سلیمان کوفی ( 322 هـ ق )

17 ـ محمّد بن جعفر عقیلی ( 322 هـ ق )

18 ـ محمّد بن یعقوب کلینی ( 328 هـ ق )

19 ـ ابوالعبّاس احمد بن محمّد بن سعید معروف به ابن عقده ( 332 هـ ق )

روایت او را ابن عساکر وابن جوزی نقل کرده اند .

20 ـ حسین بن حمدان خصیبی ( 334 هـ ق )

21 ـ سلیمان بن احمد طبرانی ( 360 هـ ق )

22 ـ علی بن حسین مسعودی ( 364 هـ ق )

23 ـ احمد بن محمّد عاصمی ( 378 هـ ق )

24 ـ محمّد بن علی بن حسین معروف به شیخ صدوق ( 381 هـ ق )

25 ـ ابو حفص بن شاهین ( 385هـ ق )

روایت او را ابن جوزی ، سیوطی وابن تیمیه نقل کرده اند .

26 ـ محمّد بن جریر بن رستم طبری ( قرن چهارم )

27 ـ ابوبکر محمّد بن عبیدالله شیرازی معروف به ابن مؤمن ( قرن چهارم )

روایت او را ابن شهرآشوب نقل کرده است .

28 ـ محمّد بن عبّاس بن ماهیار معروف به ابن الجحّام ( قرن چهارم )

او حدیث را در کتاب تفسیرش روایت کرده است ، اصل کتاب مفقود است ولی مرحوم سیّد شرف الدین استرآبادی در تأویل الآیات الظاهرة از کتاب ابن الجحّام نقل کرده است .

29 ـ ابوعبدالله حاکم نیشابوری ( 405 هـ ق )

او حدیث را در کتابش تاریخ نیشابور روایت کرده است ، اصل کتاب در دسترس نیست ، ولی محمّد بن یوسف گنجی در کفایة الطالب حدیث از این کتاب نقل کرده است .

30 ـ محمّد بن حسین بن موسی معروف به سیّد رضی پدید آورنده نهج البلاغة ( 406 هـ ق )

31 ـ ابوبکر محمّد بن حسن بن فورک اصفهانی ( 406 هـ ق )

به گفته علی بن یونس بیاضی وی حدیث اسماء را در کتاب الفصول روایت کرده است . (الصراط المستقیم ، ج 1 ، ص 201 )

32 ـ محمّد بن محمّد بن نعمان معروف به شیخ مفید ( 413هـ ق )

33 ـ ابوبکر ابن مردویه اصفهانی ( 416 هـ ق )

او حدیث را در کتاب مناقب روایت کرده است ، اصل این کتاب در دسترس نیست ، حدیث او را ابن شهر آشوب نقل کرده است .

34 ـ ابو اسحاق احمد بن محمّد بن ابراهیم ثعلبی ( 427 هـ ق )

35 ـ ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانی ( 430 هـ ق )

وی در کتاب تثبیت الإمامة  (تثبیت الامامة ، ص 73 ، ذیل حدیث شماه 30 .) به این حدیث اشاره نموده است .

36 ـ علی بن حسین بن موسی معروف به سیّد مرتضی ( 436 هـ ق )

37 ـ ابوالصلاح تقی بن نجم حلبی ( 447 هـ ق )

38 ـ ابوالحسن علی بن محمّد ماوَردی ( 450 هـ ق )

39 ـ ابوبکر احمد بن حسین بیهقی ( 458 هـ ق )

بنا به نقل مناوی در فیض القدیر او حدیث ردّالشمس را در دلائل النبوّة روایت کرده است . همچنین حمّویی به سند خویش از بیهقی حدیث را نقل کرده است .

40 ـ محمّد بن حسن معروف به شیخ طوسی ( 460 هـ ق )

41 ـ خطیب بغدادی علی بن احمد بن ثابت ( 463هـ ق )

42 ـ عبدالرحمان بن احمد خزاعی نیشابوری ( 476 هـ ق )

43 ـ عبدالعزیز بن برّاج طرابلسی ( 481 هـ ق )

44 ـ علی بن محمّد واسطی معروف به ابن مغازلی ( 483 هـ ق )

45 ـ عبیدالله بن عبدالله حسکانی نیشابوری ( قرن پنجم )

او کتابی مستقل پیرامون حدیث ردّالشمس نگاشته وبا سندهای متعدّد حدیث را نقل کرده است ، این کتاب نیز در دسترس نیست ، روایت های او را ابن کثیر وابن تیمیه نقل کرده اند .

46 ـ حسین بن عبدالوهّاب ( قرن پنجم )

47 ـ محمّد بن حسن بن علی فتّال فارسی نیشابوری ( 508 هـ ق )

48 ـ یحیی بن عبدالوهّاب ابن منده اصفهانی ( 512 هـ ق )

روایت او را سیوطی نقل کرده است .

49 ـ محمّد بن علی طبری ( 525 هـ ق )

50 ـ قاضی عیاض مالکی ( 544 هـ ق )

51 ـ محمّد بن علی طوسی معروف به ابن حمزه ( 560 هـ ق )

52 ـ ابومنصور احمد بن علی طبرسی ( قرن 6 )

53 ـ موفّق بن احمد معروف به خطیب خوارزمی ( 568 هـ ق )

وی علاوه بر نقل حدیث در کتاب مناقب ، آن را در کتاب اربعین نیز روایت کرده است ، معاصر وی ابن شهرآشوب مازندرانی آن را از اربعین خطیب نقل کرده است .

54 ـ عمر بن محمّد بن خضر موصلی معروف به ملاّ ( 570 هـ ق )

روایت او را باعونی دمشقی نقل کرده است .

55 ـ علی بن حسن بن هبة الله دمشقی معروف به ابن عساکر ( 571 هـ ق )

56 ـ سعید بن هبة الله معروف به قطب راوندی ( 573 هـ ق )

57 ـ ابوعلی فضل بن حسن طبرسی ( قرن 6 )

58 ـ محمّد بن احمد نطنزی ( قرن 6 )

به گفته علی بن یونس بیاضی او حدیث ردّالشمس را روایت کرده است . (الصراط المستقیم ، ج 1 ، ص 201)

59 ـ محمّد بن علی ابن شهر آشوب مازندرانی ( 588 هـ ق )

60 ـ ابوالخیر احمد بن اسماعیل طالقانی ( 590 هـ ق )

61 ـ ابوالفرج عبدالرحمان بن علی ابن جوزی ( 597 هـ ق )

62 ـ محمّد بن منصور بن احمد حلّی معروف به ابن ادریس ( 598هـق )

63 ـ ابوالوقت عبدالاوّل بن عیسی سجزی ( قرن 6 )

حدیث او را گنجی شافعی نقل کرده است .

64 ـ حسین بن علی بن محمّد خزاعی نیشابوری معروف به شیخ ابوالفتوح رازی ( قرن 6 )

65 ـ ابن بطریق یحیی بن حسن حلّی ( 600 هـ ق )

66 ـ محمّد بن عمر بن حسن معروف به فخررازی ( 606 هـ ق )

67 ـ ابو محمّد عبدالعزیز بن اخضر جنابذی ( 611 هـ ق )

حدیث او را ابن نجّار نقل کرده است .

68 ـ عبدالکریم بن محمّد رافعی قزوینی ( 623 هـ ق )

69 ـ محمّد بن محمود بن حسن معروف به ابن نجّار ( 643 هـ ق )

70 ـ یوسف بن قزاُغلی معروف به سبط ابن جوزی ( 654 هـ ق )

71 ـ محمّد بن یوسف گنجی شافعی ( 642 هـ ق )

72 ـ عبدالحمید بن ابی الحدید ( 656 هـ ق )

73 ـ شاذان بن جبرئیل قمی ( 660 هـ ق )

74 ـ علی بن موسی ابن طاووس ( 664 هـ ق )

75 ـ جمال الدین یوسف بن حاتم شامی ( 664 هـ ق )

76 ـ محمّد بن احمد قرطبی ( 671 هـ ق )

77 ـ نجم الدین جعفر بن حسن معروف به محقّق حلّی ( 676 هـ ق )

78 ـ شهاب الدین احمد بن ادریس قرافی ( 692 هـ ق )

79 ـ علی بن عیسی اربلی ( 692 هـ ق )

80 ـ احمد بن عبدالله معروف به محبّ الدین طبری ( 694 هـ ق )

81 ـ محمّد بن حسن قمی ( قرن هفتم )

82 ـ علی بن یوسف بن جبر ( قرن هفتم )

83 ـ ابراهیم بن محمّد حمّویی جوینی ( 722 هـ ق )

84 ـ ابوالعباس احمد بن تیمیه ( 728 هـ ق )

85 ـ شهاب الدین نویری ( 732 هـ ق )

86 ـ علاّمه حلّی حسن بن یوسف بن مطهّر ( 736 هـ ق )

87 ـ خطیب تبریزی محمّد بن عبدالله ( 741 هـ ق )

88 ـ بهاء الدین احمد بن تقی الدین علی سبکی ( 773 هـ ق )

روایت او را صالحی شامی در سبل الهدی والرشاد نقل کرده است .

89 ـ ابوالفداء اسماعیل بن کثیر دمشقی ( 774 هـ ق )

90 ـ محمّد بن مکّی معروف به شهید اوّل ( 786 هـ ق )

91 ـ نور الدین علی بن ابی بکر هیثمی ( 807 هـ ق )

92 ـ ابو زرعه عراقی ( 826 هـ ق )

93 ـ احمد بن فهد حلّی ( 841 هـ ق )

94 ـ تقی الدین احمد بن علی مقریزی ( 845 هـ ق )

95 ـ ابن حجر عسقلانی احمد بن علی ( 852 هـ ق )

96 ـ محمود بن احمد عینی حنفی ( 855 هـ ق )

97 ـ محمّد بن احمد باعونی دمشقی ( 871 هـ ق )

98 ـ علی بن یونس بیاضی عامِلی ( 877 هـ ق )

99 ـ شهاب الدین احمد بن جلال الدین ایجی ( قرن نهم )

100 ـ شمس الدین سخاوی حنفی ( 902 هـ ق )

101 ـ جلال الدین عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ( 911 هـ ق )

102 ـ نور الدین علی بن عبدالله سمهودی شافعی ( 911 هـ ق )

103 ـ شهاب الدین احمد بن محمّد قسطلانی ( 923 هـ ق )

104 ـ سیّد شرف الدین استرآبادی ( 940 هـ ق )

105 ـ شمس الدین محمّد بن یوسف صالحی دمشقی ( 942 هـ ق )

106 ـ عبدالرحمان بن علی بن محمّد شیبانی معروف به ابن دبیع ( 944 هـ ق )

107 ـ عبدالرحیم بن احمد عبّاسی ( 963 هـ ق )

108 ـ علی بن محمّد بن علی کنانی ( 963 هـ ق )

109 ـ زین الدین جبعی عامِلی معروف به شهید ثانی ( 965 هـ ق )

110 ـ احمد بن محمّد بن علی معروف به ابن حجر هیتمی مکّی ( 974 هـ ق )

111 ـ محمّد طاهر بن علی فتنی هندی ( 986 هـ ق )

112 ـ علی متّقی هندی ( 975 هـ ق )

113 ـ ملاّ علی قاری حنفی ( 1014 هـ ق )

114 ـ محمّد عبدالرؤوف مناوی ( 1031 هـ ق )

115 ـ علی بن ابراهیم بن احمد معروف به نور الدین حلبی شافعی ( 1044هـق )

116 ـ شهاب الدین احمد بن محمّد بن عمر خفاجی مصری ( 1069هـق )

117 ـ ملاّ محسن فیض کاشانی ( 1091 هـ ق )

118 ـ محمّد طاهرقمی شیرازی ( 1098 هـ ق )

119 ـ شیخ برهان الدین ابراهیم بن حسن کردی ( 1102 هـ ق )

120 ـ محمّد بن حسن معروف به شیخ حرّ عاملی ( 1104 هـ ق )

121 ـ علاّمه محمّد باقر مجلسی ( 1110 هـ ق )

122 ـ عبدالملک بن حسین بن عبدالملک عصامی مکّی ( 1111 هـق )

123 ـ ابراهیم بن محمّد حسینی ( 1120 هـ ق )

124 ـ محمّد بن عبدالباقی زرقانی مالکی ( 1122 هـ ق )

125 ـ اسماعیل بن محمّد عجلونی ( 1162 هـ ق )

126 ـ شمس الدین حنفی شافعی ( 1181 هـ ق )

اودرحاشیه اش بر جامع الصغیر سیوطی از صحّت حدیث دفاع کرده است .

127 ـ شیخ یوسف بحرانی ( 1186 هـ ق )

128 ـ میرزا ابوالقاسم قمی ( 1221 هـ ق )

129 ـ محمّد بن علی شوکانی ( 1250 هـ ق )

130 ـ محمّد امین معروف به ابن عابدین ( 1252 هـ ق )

131 ـ محمود بن عبدالله آلوسی ( 1270 هـ ق )

132 ـ احمد زینی دحلان ( 1304 هـ ق )

133 ـ سیّد مؤمن بن حسن شبلنجی ( بعد 1308 هـ ق )

همچنین تعدادی از معاصرین همچون علاّمه شیخ محمّد حسن مظفّر در دلائل الصدق ، علاّمه امینی در الغدیر ، وعلاّمه محمّد باقر محمودی در پاورقی های مفصّلش بر حدیث ردّالشمس در تاریخ مدینه دمشق وجواهر المطالب واربعین خزاعی ، ونگارش کتابی مستقلّ در این زمینه ـ که در بخش آثار مستقل در زمینه ردّالشمس ، معرّفی شد ـ ، و ده ها نویسنده دیگر که هر یک به سهم خود در این زمینه قلم زده اند