آیه تبلیغ
"
یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ
إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ
النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرین "
ای پیامبر! آن چه از جانب پروردگارت برتو نازل شده است ابلاغ کن و اگر چنین نکنی ، رسالتش را انجام نداده ای و خدا تو را از گزند مردم نگاه می‌دارد. خداوند کافران را هدایت نمی‌کند .
( سوره مائده / 67 )
این آیه روز هجدهم ذى الحجّة سال حجّة الوداع ( سال دهم هجرت ) نازل شد ، پس از آنکه پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم به غدیر خم رسید جبرئیل در ساعت پنجم همان روز بر آن حضرت فرود آمد و گفت : یا محمّد صلى اللّه علیه و آله و سلم همانا خداى متعال بر تو درود می فرستد و می فرماید :
"
یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ
إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ
النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرین "
ای پیامبر! آن چه از جانب پروردگارت برتو نازل شده است ابلاغ کن و اگر چنین نکنی ، رسالتش را انجام نداده ای و خدا تو را از گزند مردم نگاه می‌دارد. خداوند کافران را هدایت نمی‌کند .
( سوره مائده / 67 )
این آیه روز هجدهم ذى الحجّة سال حجّة الوداع ( سال دهم هجرت ) نازل شد ، پس از آنکه پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم به غدیر خم رسید جبرئیل در ساعت پنجم همان روز بر آن حضرت فرود آمد و گفت : یا محمّد صلى اللّه علیه و آله و سلم همانا خداى متعال بر تو درود می فرستد و می فرماید :
" اى فرستاده خدا ، آنچه را (که درباره على علیه السّلام) از جانب پروردگارت به تو نازل شده ابلاغ کن و اگر این امر را اجرا ننمایى ، رسالت خود را انجام ندادهاى . . . "
در این هنگام پیشروان آن کاروان بزرگ که تعداد آنها یکصد هزار یا بیشتر بود نزدیک جحفه رسیده بودند پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلم دستور داد آنهایی را که جلوتر رفته اند بازگردانند و آنهایی را که عقب تر هستند در جای خود متوقف سازند تا على علیه السّلام را در میان آن گروه آشکار سازد و آنچه را که خداوند متعال درباره او نازل فرموده به آنها ابلاغ نماید . جبرئیل آن حضرت را آگاه ساخت ، که خداوند او را ( از مکر بدخواهان ) حفظ فرموده . [1]
محدّثان صدر اسلام معتقدند که آیه تبلیغ در شأن امیرالمومنین , حضرت علی علیه السلام نازل شده است . همچنین روایات زیادی در منابع شیعه و سنی وجود دارد که تواتر این روایات جای هرگونه شک را از بین می برد . در اینجا قصد داریم فقط به بررسی منابع اهل سنت در مورد این آیه بپردازیم .
1 - شیخ جلال الدین سیوطی عالم بزرگ سنی مذهب می گوید :
أخرج ابن مردویه ، و الخطیب ، و ابن عساکر ، عن أبی هریرة ، قال :
لَمّا کانَ یوم غدیرُ خمّ ، وَ هوَ یَومُ ثمانی عَشَر ذی الحجّة ، قال النّبیّ صلّى اللّه علیه و آله و سلم :
" من کنت مولاه فعلیّ مولاه "
فأنزل اللّه :
" الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُم . "
ابن مردویه از خطیب از ابن عساکر از ابی هریره نقل می کند :
در روز غدیر خم که هجدهم ماه ذی الحجه بود رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود :
" من کنت مولاه فعلی مولاه "
سپس خداوند این آیه را نازل کرد :
" الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُم . " [2]
2 - فخر رازی ، از بزرگان اهل سنت ، در تفسیر آیه تبلیغ می گوید :
نزلت الآیة فی فضل علیّ و لمّا نزلت هذه الآیة أخذ بیده و قال :
" من کنتُ مولاه فعلیٌّ مولاه ، اللّهمّ والِ من والاه ، و عادِ من عاداه . "
فلقیه عمر فقال : هنیئاً لک یا ابن أبی طالب ، أصبحت مولای و مولى کلِّ مؤمن و مؤمنة .
و هو قول ابن عبّاس ، و البراء بن عازب ، و محمد بن علیّ .
آیه مزبور در فضل على علیه السّلام نازل شده و چون آیه نازل شد پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلم دست او ( على علیه السّلام ) را گرفت و فرمود :
"من کنت مولاه فعلى مولاه ، اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه "
پس از آن عمر او را ملاقات کرد و گفت : گوارا باد بتو اى پسر ابى طالب ، مولاى من و مولاى هر مرد و زن مؤمن گردیدی ، و این قول ابن عباس و براء بن عازب و محمّد بن على است . [3]
3 - بدر الدین ابن عینى حنفى در کتاب " عمدة القارى " در شرح صحیح بخارى می گوید :
قال أبو جعفر محمد بن علیّ بن الحسین :
" معناه بلِّغ ما أُنزِلَ إلَیکَ من ربِّک فی فضلِ علیِّ بن أبی طالب رضى الله عنه ، فلمّا نزلت هذه الآیة أخذ بید علیٍّ ، و قال : من کنتُ مولاه فعلیٌّ مولاه » .
معناى آیه مزبور اینست ... تبلیغ کن آنچه را که از پروردگارت در فضل على رضى اللّه عنه بسوى تو نازل گشته، پس چون این آیه را نازل شد پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلم دست على علیه السّلام را گرفت و فرمود : من کنت مولاه فعلى مولاه . [4]
4 - حاکم حسکانی حنفی مذهب آورده است که :
عن زیاد بن المنذر قال : کنت عند أبی جعفر محمد بن علیّ وهو یحدّث الناس إذ قام إلیه رجل من أهل البصرة یقال له : عثمان الأعشی - کان یروی عن الحسن البصری - فقال له : یا ابن رسول الله جعلنی الله فداک إنّ الحسن یخبرنا أنّ هذه الآیة نزلت بسبب رجل ولا یخبرنا من الرجل
" یَأَیهُّالرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ ".
فقال : لو أراد أن یخبر به لأخبر به ، ولکنّه یخاف ...
فلمّا ضمن الله له بالعصمة وخوّفه ، أخذ بید علیّ بن ابی طالب ثم قال :
" یا أیها الناس من کنت مولاه فعلی مولاه ، اللهم وال من والاه وعادمن عاداه ، وانصر من نصره واخذل من خذله وأحبّ من أحبّه وأبغض من أبغضه . "
زیاد
بن منذر گفت : نزد ابوجعفر محمد بن علی بودم و او به مردم حدیث می گفت:
مردی از اهل بصره به نام عثمان الاعشی که از حسن بصری روایت می کرد، بلند
شد و گفت: ای پسر رسول خدا، خدا مرا فدای تو کند، حسن به ما می گوید که این
آیه: " یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک " درباره مردی نازل شده
است ولی نام آن مرد را نمی گوید . ابوجعفر گفت : اگر می خواست می گفت ولی
او می ترسد...
هنگامی که خداوند نگهداری او را تضمین کرد و او را ترسانید ، او دست علیّ بن ابی طالب را گرفت و گفت : ای مردم هر کس که من مولای اویم علی
مولای اوست ، خداوندا هر کس را که او را دوست داشته باشد دوست بدار و هر
کس را که او را خوار سازد خوار کن و هر کس را که به او محبت داشته باشد
محبت کن و هر کس را که به او بغضی داشته باشد بغض کن.[5]
از علمای بزرگ اهل سنت که این موضوع را در کتب خویش آورده اند :
ابو الحسن واحدى نیشابورى در " اسباب النزول " صفحه 150
ابو سالم نصیبى، شافعى، در " مطالب السؤال " صفحه 16
سید شهاب الدین آلوسى ، شافعى ، در جلد 2 " روح المعانى " صفحه 348
شیخ سلیمان قندوزى ، حنفى در " ینابیع الموده " صفحه 120
شیخ محمّد عبده مصرى در جلد 6 تفسیر " المنار " صفحه 463
[1]. ترجمه کتاب شریف الغدیر ، جلد 2، صفحه 88
[2]. درالمنثور ، جلد 2 ، صفحه 259
[3]. التفسیر الکبیر ، جلد 11 ، صفحه 49
[4]. عمدة القارى ، جلد 8 ، صفحه 584
[5]. شواهدالتنزیل ج : 1 ص : 254 حدیث 248
برای مطالعه بیشتر در این باره و آگاهی از منابع اهل سنت که در آن ها از این موضوع سخن گفته شده می توانید به کتب زیر مراجعه کنید:
الغدیر ، جلد اول ، صفحه 424
عبقات الانوار ، جلد 9 ، صفحه 83
احقاق الحق ، جلد 3 ، صفحه 320
نوشته شده توسط گروه قرآن
