« اعتقادی ؛ سیاسی ؛ مذهبی »

فضائل امیر مؤمنان از زبان اهل سنت

چکیده:

آنچه پیش رو دارید نگاهى است گذرا به فضائل و اوصاف امیرمؤمنان على علیه السلام از زبان پیامبر اکرم صلی الله علیه در منابع اهل سنّت چرا که:

خوشتر آن باشد که وصف دلبران
گفته آید در کتاب دیگران‏

راستى این اعجوبه کیست که همه در شناخت او در مانده ‏اند، عدّه‏ اى او را تا سر حدّ خدایى بالا برده‏اند، و عدّه‏ اى حتى در بندگى او شک دارند که :

در مسجد کوفه شهیدش کردند
گفتند مگر اهل نماز است على؟!

و آن که او را حقیقتاً شناخت خداى او و رسول خدایش بود.
پیامبر اعظم صلی الله علیه خطاب به على علیه السلام فرمود: «یا على ما عرف اللّه حق معرفته غیرى و غیرک و ما عرفک حق معرفتک غیر اللّه و غیرى؛^[1] اى على! خداوند متعال را نشناخت به حقیقت شناختش جز من و تو، و تو را نشناخت آن گونه که حق شناخت توست، جز خدا و من.

چکیده:

متن مقاله :

فضائل بى ‏شمار

کتاب فضل تو را آب بحر کافى نیست‏
که‏تر کنم سرانگشت و صفحه بشمارم‏

پیامبرى هم که على را شناخته اعتراف دارد که فضائل او قابل شماره و احصى نیست.
ابن عباس مى‏گوید پیامبر اکرم صلی الله علیه فرمود: «لو انّ الفیاض^[3] اقلام و البحر مدادٌ و الجنّ حسّابٌ و الانس کتابٌ مااحصوا فضائل علىّ بن ابى طالبٍ؛^[4]اگر انبوه درختان (و باغها) قلم، و دریا مرکب، و تمام جنّیان حسابگر، و تمام انسان‏ها نویسنده باشند قادر به شمارش فضائل على بن ابى طالب نخواهند بود.»

و در جاى دیگر پیامبر اعظم فرمود: «انّ اللّه تعالى جعل لاخى علىٍّ فضائل لاتحصى کثرة فمن ذکر فضیلةً من فضائله مقرّابها غفر اللّه له ما تقدّم من ذنبه و ماتأخّر؛ براستى خداوند براى برادرم على علیه السلام فضائل بى‏شمارى قرار داده است که اگر کسى یکى از آن فضایل را از روى اعتقاد و اعتراف بیان نماید، خداوند گناهان گذشته و آینده او را مى‏بخشد. و من کتب فضیلةً من فضائله لم تزل الملائکة تستغفرله ما بقى لتلک الکتابه رسم، و من استمع فضیلةً من فضائله کفّر اللّه له الذّنوب الّتى اکتسبها بالاستماع و من نظر الى کتابٍ من فضائله کفّر اللّه له الذّنوب الّتى اکتسبها بالنّظر،^[5] اگر کسى یکى از فضائل آن حضرت را بنویسد، تا هنگامى که آن نوشته باقى است، ملائکه براى او استغفار مى‏کنند و اگر کسى یکى از فضائل آن حضرت را بشنود، خداوند همه گناهانى را که از راه گوش انجام داده است مى‏بخشد، و اگر کسى به نوشته‏اى درباره فضائل على علیه السلام نگاه کند، خداوند تمام گناهانى که از راه چشم کرده است مى‏پوشاند و از آن در مى‏گذرد.»

بیهقى یکى از دانشمندان نامى اهل سنّت چنین روایت نموده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
«من احبّ ان ینظر الى آدم فى علمه و الى نوحٍ علیه السلام فى تقواه و ابراهیم فى حلمه و الى موسى فى عبادته فلینظر الى على بن طالب علیه الصّلوة و السّلام؛^[6] هر کسى دوست دارد به علم و دانش آدم بنگرد و مقام تقوا و خودنگهدارى نوح را(مشاهده نماید) و بردبارى ابراهیم(نظاره کند) و به عبادت موسى علیه السلام (پى ببرد) باید به على بن ابى طالب علیه السلام نظر بیندازد.»

مناقب، روایت فوق را در دو مورد به این صورت نقل نموده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «من اراد ان ینظر الى آدم فى علمه و الى نوح فى مهمه و الى یحیى بن زکریّا فى زهده، و الى موسى بن عمران فى بطشه، فلینظر الى على بن ابى طالب علیه‏السلام؛^[7] هر کس مى‏خواهد دانش آدم را، فهم (ژرف) نوح را، و زهد یحیى را و قاطعیّت موسى بن عمران را بنگرد، به على بن ابى طالب نظر کند.»

محبت و علاقه پیامبر صلی الله علیه به على علیه السلام

هر کس جامع کمالات باشد محبوب دلها نیز هست، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که خود محبوب عالمیان و خوبان و پاکان است، عاشق شیداى على است، چرا که به تصریح آیه مباهله، على جان پیامبر است «انفسنا» و جان هر کس شیرین و دوست داشتنى است.

به همین جهت بارها پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مى‏فرمود: «من احبّ علیّاً فقد احبّنى...؛^{[ 8]} هر کس على را دوست بدارد به من محبّت ورزیده است.» و فرمود: «محبّک محبّى و مبغضک مبغضى؛^[9] دوستدار تو دوست من است، و دشمن تو دشمن من.»

شخصى از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پرسید: «یا رسول اللّه انّک تحبّ علیّاً؟ قال: او ماعلمت انّ علیّاً منّى و انا منه؛^[10] اى رسول خدا على علیه السلام را دوست مى‏دارى؟ فرمود: مگر نمى‏دانى که على از من و من از اویم.»

آیا کسى جان شیرین و پاره تنش را دوست نمى‏دارد؟

مناقب با اسنادش از رسول خدا نقل مى‏کند که آن حضرت فرمود: «انّ اللّه عزّ و جلّ امرنى بحبّ اربعةٌ من اصحابى و اخبرنى انّه یحبّهم. قلنا: یا رسول اللّه من هم؟ فلکنّا یحبّ ان یکون منهم، فقال: الا انّ علیّاً منهم ثم سکت، ثمّ قال: الا انّ علیّاً منهم ثمّ سکت؛^[11] براستى خداى عزیز و جلیل مرا امر کرده است به دوستى چهارنفر از اصحاب، و خبر داد مرا که خداوند(نیز) آنها را دوست مى‏دارد، گفتم: اى رسول خدا آنها کیستند؟ پس هر یکى از ماها دوست داریم جزو آنان باشیم. پس فرمود: آگاه باشید على از آنهاست، سپس سکوت کرد، دوباره فرمود: به راستى على از آنهاست و سکوت کرد.»

عایشه مى‏گوید: هنگامى که رسول خدا صلی الله علیه و آله به حالت احتضار درآمد فرمود: ادعوا الىّ حبیبى؛ محبوب مرا بخوانید، من به سراغ ابى بکر رفتم و او را احضار نمودم. وقتى ابابکر بر پیغمبر داخل شد حضرت نظرى به سوى او افکند سپس از او روى گردانید و (براى مرتبه دوم) فرمود: «ادعوا الىّ حبیبى؛ محبوب مرا بخوانید. آنگاه حفصه عمر را احضار کرد پیغمبر همان گونه که از ابى‏بکر روى گردانید از عمر نیز روى گرداند.

عایشه گوید: من گفتم واى بر شما پیغمبر على بن ابى طالب علیه السلام را مى‏خواند، سوگند به پروردگار جز على را نمى‏خواهد. پس رفتند سراغ على علیه السلام، وقتى که پیغمبر على را دید، او را محکم به سینه چسبانید آنگاه در گوش آن حضرت هزار حدیث بیان فرمود که هر حدیثى راه گشاى هزار حدیث بود.»^[12]

از ابن عباس نقل شده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «علىّ منّى مثل رأسى من بدنى؛^[13] على نسبت به من مانند سر است نسبت به بدن.»

صد البته که محبّت‏هاى پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به على صرف محبّت عاطفى نیست بلکه بر اساس لیاقت‏ها و کمالاتى است که مولا على علیه السلام دارا مى‏باشد که به نمونه‏هایى از کمالات و فضائل آن حضرت، از زبان خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اشاره مى‏شود.

علم على علیه السلام

علم و دانش على اکتسابى نیست تا استاد برتر از خود و شاگردان و هم دوره ‏هایى همسان خود داشته باشد، بلکه علم او «لدنى» است و و ریشه در علم الهى و آسمانى دارد، به این جهت علم او برهمه انسان ‏هاى معمولى و غیر مرتبط با وحى آسمانى برترى و امتیاز دارد، و به همین جهت است که حتى در منابع اهل سنّت نیز از او به عنوان «اعلم النّاس» یاد شده است که به نمونه‏هایى اشاره مى‏شود:

1- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «اعلم امّتى من بعدى علىّ بن ابى طالب علیه السّلام؛^[14] داناترین امّت من بعد از من على بن ابى‏طالب علیه السلام است.»

2- عبداللّه بن مسعود مى‏گوید، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «قُسّمت الحکمة على عشرة اجزاءٍ فاعطى علىّ تسعة و النّاس جزءً واحداً؛^[15] حکمت (و دانش) به ده جزء تقسیم شده است و به على نه قسمت آن و به (مابقى مردم) یکدهم داده شده است.»

تمامى علوم بشرى و پیشرفت‏هاى آن جزء همان یکدهم است، و علم على علیه السلام نه برابر دانش تمامى بشریت است. و راز آن هم این است که ریشه در مهبط وحى الهى یعنى پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله دارد، که خود فرمود: «انا مدینة العلم و علىٌ بابها، فمن ارادالعلم فیأت الباب؛^[16]من شهر علم (الهى و وحیانى) هستم و على دَرِ آن است پس هر کس اراده دانش دارد باید از درب (شهر) وارد شود.»

3- عایشه درباره على    علیه السلام مى‏گوید: «هو اعلم النّاس بالسّنة؛^[17] او داناترین مردم نسبت به سنّت (پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله) مى‏باشد.»
اى کاش خود عائشه به این حدیث عمل مى‏کرد، و به توصیه‏هاى امیرمؤمنان علیه السلام توجّه مى‏کرد و جنگ جمل را به وجود نمى‏آورد.

4- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بعد از تزویج فاطمه به على علیه السلام به دختر خود فرمود: «زوّجتک خیر اهلى، اعلمهم علماً و افضلهم حلماً و اوّلهم سلماً؛^[18] تو را به تزویج بهترین بستگانم و اهلم درآوردم، که از نظر دانش داناترین، و از نظر حلم و بردبارى برترین، و از نظر اسلام اوّلین مى‏باشد.»

عبادت على علیه السلام

عبادت و بندگى مولا امیر مؤمنان على علیه السلام شهره جهان است، و مرکز ثقل مقامات و منزلت‏هاى على علیه السلام در کنار علم خدادادى همان عبادت‏ها و نمازها و ناله‏ها و نیازهاى شبانه اوست، این مسئله تا آنجا اهمیت دارد که خداوند به ملائکه مباهات و فخرفروشى بوسیله عبادت‏هاى امیرمؤمنان مى ‏کند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مى‏فرماید: صبحگاهى جبرئیل با شادى و حالت بشارت بر من وارد شد. گفتم حبیب من چه شده تو را خوشحال و بشارت رسان مى‏بینم؟ پس گفت: اى محمد! صلی الله علیه و آله چگونه خوشحال نباشم و حال آن که چشمم به خاطر اکرامى که خداوند نسبت به برادرت و جانشینت و امام امتت على بن ابى طالب روا داشته، روشن شده است، پس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: چگونه خداوند برادرم و امام امتم را گرامى داشته است؟
«قال: باهى بعبادته البارحة ملائکته و حملة عرشه و قال: ملائکتى انظروا الى حجّتى فى ارضى على عبادى بعد نبیّى، فقد عفر خدّه فى التّراب تواضعاً لعظمتى، اشهدکم انّه امام خلقى و مولى بریّتى؛^[19]گفت: خداوند با عبادت دیشب على بر ملائکه و حاملان عرش مباهات نموده است. و فرموده است: ملائکه من نگاه کنید به حجّتم بر بندگانم در زمین بعد از پیغمبرم، براستى صورت و گونه‏اش بر خاک نهاده است بخاطر تواضع در مقابل عظمت من، شما را شاهد مى‏گیرم که او (على) پیشواى مخلوقم، و سرپرست مردمان من مى‏باشد.»

در منابع شیعه آن قدر از عبادت امیرمؤمنان علیه السلام سخن به میان آمده که نیاز به یک کتاب دارد، خالى از لطف نیست که به ترجمه یک روایت اشاره کنیم:

ضراربن ضمره در حضور معاویه درباره على علیه السلام چنین گفت: «پس خدا را شاهد مى‏گیرم که او را در بعض جایگاهش دیدم. در وقتى که شب پرده‏هاى تاریکى‏اش را انداخته بود و ستارگان ظاهر شده بودند، در حالى که در محرابش ایستاده بود و محاسن خود را بر دست گرفته و مانند انسان مار گزیده به خود مى ‏پیچید و چون انسان غمدیده گریه مى‏کرد... (گویا هنوز آواز او را در گوش جان دارم که مى‏فرمود:) آه آه از کمى توشه، طولانى بودن سفر، وحشت راه و بزرگ بودن جایگاه ورود.»

پس آنگاه اشک معاویه جارى شدو با آستینش آن را پاک کرد و دیگران هم اشک ریختند سپس معاویه گفت، آرى ابوالحسن چنین بود...»^[20]

نیمه شب زمزمه‏اى هست بلند
که مرا مى‏گسلد بند از بند
هست جانسوزتر از ناله نى‏
کرده صد ناله به یک زمزمه طى‏
چه روان بخش صدایى دارد
سوز عشق است و نوایى دارد
بس که با شور و نوا دمساز است‏
به سماوات طنین انداز است‏
آسمان‏ها همه با آن عظمت‏
رفته زین حال فرو در حیرت‏
دشت و صحرا همه در بهت و سکوت‏
که بلند است نواى ملکوت‏
این نواى ابدیت ازکیست‏
شاید آهنگ مناجات على است‏
نیمه شب خلوت و رازى دارد
با خدا راز و نیازى دارد^[21]

امامت على علیه السلام

آن علم بى پایان و آن عبادت بى مثال زمینه لیاقت امامت و پیشوایى او را فراهم نموده است. روایاتى که بر امامت بلافصل آن مولا در منابع اهل سنّت وجود دارد بیش از آن است که منعکس گردد و از طرفى حدیث معروف ثقلین، حدیث منزلت، حدیث یوم الدّار، حدیث غدیر و امثال آن که معروفند و متواترند بارها مطرح شده و در منابع فراوانى آمده است. آنچه در این جا بدان اشاره مى‏کنیم برخى روایاتى است که دلالت صریح ترى دارند و کمتر در گفته‏ها به آن‏ها اشاره شده است:

1- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به على   علیه السلام فرمود: انگشتر به دست راست کن تا از مقرّبین باشى،عرض کرد یا رسول اللّه ؟ چه انگشترى بر دست کنم. فرمود: عقیق سرخ پس براستى آن کوه و سنگى است که به وحدانیّت خدا اقرار کرده است: «ولى بالنّبوّة ولک بالوصیّة ولولدک بالامامة...؛^[22] و به نبوت من و جانشینى (بلافصل) تو و امامت (یازده نفر) فرزندانت اقرار نموده است.»

2- از ابن بریده...نقل شده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «لکلّ نبىٍّ وصىّ و وارث و انّ علیّاً وصییى و وارثى؛^[23]براى هر پیغمبرى جانشین و وارثى است، و براستى على جانشین و وارث من است.»

3- در روایت مربوط به عبادت آن حضرت این جمله را داشتیم که خداوند به ملائکه‏اش فرمود: «اشهدکم انّه امام خلقى و مولى بریّتى؛^[24] شما را شاهد مى‏گیرم که او (على) امام مخلوقم و سرپرست آفریده‏هاى من است.»

4- عمروبن میمون از ابن عباس نقل نموده که رسول خدا صلی الله علیه و آله به على علیه السلام فرمود: «انت ولىّ کلّ مؤمنٍ بعدى؛^[25] یا على! تو بعد از من رهبر و سرپرست تمام مؤمنین هستى.»
در این حدیث با توجّه به کلمه "بعدى" معناى ولىّ صراحت در رهبرى و امامت دارد، و معنى ندارد که پیامبر بفرماید تو محبوب مؤمنان بعد از من هستى.

راستى باید گفت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در معرّفى على   علیه السلام و بیان منزلت ‏ها و مقامات امیرمؤمنان علیه السلام هرگز کوتاهى نکرد و با شیوه‏هاى مختلف محوریت و رهبریت او را به جامعه معرّفى نمود، گاه دست او را بالا برد و فرمود: «این على مولا و رهبر مردم است» و گاه مى‏فرمود: «على مع القرآن و القرآن مع على لن یفترقا...؛^{[ 26]} على با قرآن است و قرآن با على علیه السلام است و هرگز آن دو از هم جدا نمى‏شوند.»

و گاه او را محور حق معرّفى نمود، در حدیث متواتر این جمله آمده است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «علىّ مع الحقّ و الحقّ مع علىّ و لن یفترقا حتى یردا علىّ الحوض یوم القیامة؛^[27] على با حق است و حق با على است و هرگز آن دو از هم جدا نمى‏شوند تا در روز قیامت در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.»

در روایت دیگر فرمود: «سیکون من بعدى فتنة، فاذا کان ذلک، فالزموا على بن ابى طالب، فانّه الفاروق بین الحقّ و الباطل؛^[28] بزودى بعد از من فتنه(ها) پیدا مى‏شود، پس همراه على بن ابى طالب باشید، زیرا او (معیار) جدا کننده بین حق و باطل است.»

و فرمود: «کسى که از على جدا شود از من جدا شده، و کسى که از من جدا شود از خدا فاصله گرفته است.»^[29]

آیات قرآن در شأن على علیه السلام

آیات فراوانى را علماى اهل سنّت و مفسرین آنها در شأن امام على علیه السلام تفسیر کرده ‏اند و در تأیید آن روایاتى را از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله آورده ‏اند به طورى که برخى از آنها مانند ابن حجر، خطیب بغدادى، سیوطى، گنجى شافعى، ابن عساکر، شیخ سلیمان قندوزى و... از ابن عباس نقل کرده‏اند که گفت: «نزلت فى علىّ ثلاث مأئة آیه؛^[30] سیصد آیه در شأن على علیه السلام نازل شده است.»

و همین ابن عباس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل نموده که آن حضرت فرمود: «ما انزل آیة فیها «یا ایّها الذین آمنوا» و علىّ رأسها و امیرها؛و آیه‏اى که در آن «یا ایّها الذین آمنوا» آمده، نازل نکرده است خداوند مگر آن که على در رأس آن قرار دارد.»^[31] یعنى تمامى این آیات در ابتدا و قبل از همه در شأن على و مربوط به آن حضرت است.

اطاعت از على علیه السلام

وقتى على علیه السلام امام و پیشواى مردم است و محبوب پیغمبر، و داراى علم لدنّى و الهى، و در اوج طاعت و بندگى قرار دارد، و معیار حق و باطل و ثقل جدا نشدنى از قرآن بحساب مى‏آید بر مردم است که از او و هر کس را که او تعیین نموده است اطاعت کنند، و این اطاعت لازم و ضرورى است پیامبر عظیم الشأن درباره اطاعت و پیروى از امیرمؤمنان تعبیرات فوق العاده ارزشمندى دارد که به نمونه ‏هایى اشاره مى‏شود:

1- سلمان با سندش به فاطمه زهرا سلام الله علیها نقل مى‏کند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «علیکم بعلىّ بن ابى طالب علیه السّلام فانّه مولاکم فاحبّوه، و کبیرکم فاتّبعوه، و عالمکم فاکرموه، و قائدکم الى الجنّة(فعزّزوه) و اذا دعاکم فاجیبوه و اذا امرکم فاطیعوه، احبّوه بحبّى و اکرموه بکرامتى، ماقلت لکم فى علىٍّ الّا ما امرنى به ربّى جلّت عظمته؛^[32] بر شما باد به (همراهى) على بن ابى طالب علیه السلام، براستى او مولا و سرپرست شماست پس او را دوست بدارید، و بزرگ شماست پس از او پیروى کنید و دانشمند شماست پس از او اکرام کنید و پیشواى شما به سوى بهشت است پس او را عزیز دارید، هرگاه شما را (به کارى) دعوت کند اجابت کنید، و اگر دستور داد اطاعت کنید، بخاطر دوستى من او را دوست بدارید و به خاطر بزرگى من او را بزرگ شمارید.(بدانید) من چیزى درباره على به شما نگفتم جز آنچه خداى بزرگ عظمت به آن امر کرده است.»

حدیث آن قدر گویا و روشن است که نیازى به هیچ توضیحى ندارد، و بالصراحة مى‏گوید آنچه درباره على علیه السلام سفارش شده، تماماً اوامرى است که از سوى خداوند متعال صادر شده است راستى اگر جامعه اسلامى فقط به همین حدیث عمل مى‏کردند، این همه دچار انحراف و اختلاف و انشعاب نمى‏شدند.

2- پیامبراکرم صلی الله علیه و آله به عمّار فرمود: «یا عمّار! ان رأیت علیّاً قدسلک وادیّاً و سلک النّاس وادیاً غیره فاسلک مع علىّ ودع النّاس انّه لن بدلک على ردى و لن یخرجک من الهدى؛^[33] اى عمّار! اگر دیدى على به راهى مى‏رود، و مردم به راهى غیر از او، تو با على حرکت کن، و مردم (دیگر) را رها کن، زیرا على (فقط بر حق هدایت مى‏کند و) بر بدى و پستى راهنمایى نمى ‏کند و از هدایت خارج نمى ‏سازد.»

و با تأسف باید گفت اکثریت مردم به هر راهى رفتند و سرشان به سنگ خورد، جز راه على را. و فقط گروه قلیلى در طول تاریخ با على و راه على و اهداف و آرمان‏هاى على ماندند.

محبّت به على علیه السلام

یقیناً اطاعت و پیروى بدون محبت و عشق یا ممکن نیست و یا بسیار سخت و طاقت فرساست.

آنچه اطاعت و پیروى صددرصد از یک امام و پیشوا را شیرین و سهل و راحت مى‏سازد محبّت به آن رهبر است. على علیه السلام از رهبرانى است که در طول تاریخ محبوب بوده است، درباره محبّت به آن حضرت آن قدر روایات فراوانى وجود دارد که یک کتاب قطور خواهد شد،

آنچه به عنوان حسن ختام بیان مى‏شود برخى روایات است از منابع اهل سنّت:

1- پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «عنوان صحیفة المؤمن حبّ علىّ بن ابیطالب علیه السلام؛ سرلوحه و تیتر نامه کردار مؤمنین دوستى على بن ابى طالب است. هر کس دوست مى‏دارد زندگیش همانند من (خداپسندانه) باشد و مردنش همانند من و جایگاهش در بهشتى باشد که پروردگارم درختان آن را کاشته باید «دوستدار على» باشد و دوستان على را نیز دوست بدارند، و به پیشوایان پس از من (از فرزندان على) اقتدا نمایند زیرا آنان عترت و ذریه و فرزندان من هستند و از گِل من به وجود آمده‏اند، و از طرف خدا رزق و علم داده شده‏اند، واى بر تکذیب کنندگان فضل آنها از امّت من، آنانى که صِله من با آنها را قطع مى‏کنند، و خداوند شفاعتم را به آنها نرساند.»^[34]

2- جابر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده است که پیامبر فرمود: «جبرئیل از طرف خداى عزیز و جلیل ورقه سبزى از یاس را آورد که بر روى آن (با رنگ) سفید نوشته بود: «انى افترضت محبّة علىّ بن ابى طالب على خلقى عامةً، فبلّغهم ذلک عنّى؛^[35] براستى من محبت على را بر همه مردم واجب کردم و این را از طرف من (به همه) برسان.»^[36]
3- ابوبرزه مى‏گوید: پیامبر اکرم در حالى که ما نشسته بودیم فرمود: روز قیامت از چهار چیز پرسش مى‏شود قبل از آن که کسى قدم از قدم بر دارد:

الف- از عُمر که کجا فانى نموده
ب- از بدنش که کجا کهنه کرده
ج- و از مالش که از کجا آمده و کجا مصرف شده است
د- و عن حبّنا اهل البیت؛ و از دوستى ما اهل بیت پرسش مى‏شود.

فقال له عُمَرُ: فما آیة حبّکم من بعدکم؟ قال: فوضع یده على رأس علىّ - و هو الى جانبه - و قال ان حبّى من بعدى حبّ هذا؛ پس عمر به حضرت عرض کرد: نشانه محبّت به شما بعد از شما چیست؟ راوى مى‏گوید: پیامبر دست خود را بر سر على - در حالى که در کنارش نشسته بود - قرار داد و فرمود: براستى محبّت به من بعد از (مرگ) من محبّت به این (على) است.»^[37]

4- مناقب با اسنادش از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل نموده که آن حضرت فرمود: «یا على! هرگاه بنده‏اى خداى عزیز و جلیل را بندگى کند همانند آن مقدارى که نوح در میان قومش ماند(بیش از هزار سال) و برایش به اندازه کوه احد طلا باشد و آن را در راه خدا ببخشد، پس آن را در راه خدا انفاق کند و عمرش به قدرى طولانى شود تا هزار مرتبه با پاى پیاده به حج مشرّف شود سپس در میان (کوه) صفا و مروه مظلومانه شهید گردد، ولى محبّت و ولایت تو را نداشته باشد، اى على! بوى بهشت را استشمام نخواهد کرد و داخل بهشت نخواهد شد.»^[38]
و راستى با این نمونه‏ها و صدها امثال آن درباره محبّت على   علیه السلام باز کسى مى‏تواند دشمن على باشد جز کسانى که پیامبر اکرم صلی الله علیه آنها را این گونه معرّفى نمود: «فانّه لایبغضک من العرب الّادعى ولامن الانصار الّا یهودى و لا من سایر النّاس الّا شقى؛(اى على!) براستى تو را دشمن نمى‏دارد از عرب مگر کسى که زنازاده باشد و نه از انصار مگر کسى که یهودى باشد، ونه از سایر مردم مگر کسى که شقى باشد.»

پی نوشت :

[1] روضة المتقین، ج 13، ص 265.
[2] مناقب ابن شهرآشوب، ج 3، ص 268.
[3] محمد تقى مجلسى، روضة المتقین، ج 13، ص 273.
[4] در نقل بحارالانوار دارد، «الرّیاض = با همه درختان» ر ک بحارالانوار، ج 28، ص 197 و بحار ج 35، ص 8 - 9.
[5] المناقب، الموفق بن احمد الخوارزمى، قم، جامعه مدرسین، چاپ چهارم، ص 32، ابن شاذان، مأة منقبه، قم مدرسة الامام المهدى علیه السلام، ص 177، حدیث 99، این حدیث را منابع متعدد اهل سنت مانند، عسقلانى، لسان المیزان، ج 5، ص 62، ذهبى، میزان الاعتدال، ص 467و...نقل نموده است.
[6] المناقب، همان ص 32، حدیث 2؛ فرائد السمطین، ج 1، ص 19، ینابیع المودة، قندوزى باب 56، مناقب السبعون، حدیث 70.
[7] به نقل از شیخ طوسى، امالى، قم، دارالثقافه، 1416، ص 416، مجلس 14، دیلمى، ارشادالقلوب، انتشارات شریف رضى، 1412 ه.ق، ج 2، ص 363؛ علامه حلّى، شرح تجرید الاعتقاد، جامعه مدرسین قم، ص 221.
[8] المناقب همان، ص 83، حدیث 70، و ص 311، حدیث 309.
[9] کنزالعمّال، متقى هندى، بیروت، مؤسسة الرساله، ج 11، ص 622، حدیث 33024.
[10] همان، روایت 33023.
[11] المناقب، همان، ص 64.
[12] همان، ص 69، حدیث 42.
[13] خصال صدوق، جامعه مدرسین، ج 2، ص 651.
[14] المناقب، همان، ص 144، روایت 167.
[15] همان، ص 82، روایت 67، فرائد السمطین، جوینى، ج 1، ص 97، کفایة الطالب، الکرخى ص 332.
[16] همان، ص 82، روایت 68 ؛ و حلیة الاولیاء، ابى نعیم، ج 1، ص 64.
[17] المناقب، همان، ص 91، روایت 84، انساب الاشراف، ج 2، ص 124.
[18] کنزالعمّال، همان، ج 11، ص 605، حدیث 32926.
[19] المناقب، همان، ص 319، حدیث 322.
[20] بحارالانوار، داراحیاء التراث العربى، ج 41، ص 21 ذیل روایت 28.
[21] اشک شفق، ص 182.
[22] المناقب، ص 326، ح 335.
[23] همان، ص 85، روایت 84.
[24] همان، ص 319، حدیث 322.
[25] ابن کثیر دمشقى، البدایة و النهایة، بیروت، مکتبة المعارف، ج 7، ص‏346.
[26] المستدرک على الصحیحین، حاکم نیشابورى، بیروت، دارالمعرفه، ج 3، ص 124، ینابیع المودة، سلیمان قندوزى، باب 20، ص 103، تاریخ الخلفاء سیوطى، باب فضائل على علیه السلام، ص‏173.
[27] المستدرک للحاکم همان، ج 3، ص 124، حدیث 61، فرائد السمطین، همان، ج 1، ص 439، ینابیع المودة، همان، باب 20، ص 104، هیثمى، مجمع الزوائد، ج 9، ص 135.
[28] المناقب، همان، ص 105، روایت 108.
[29] همان، ص 105، روایت 109.
[30] خطیب بغدادى، تاریخ بغداد، ج 6، ص 221، شماره 3275؛ ینابیع المودة، همان، باب 42، ص 148؛ تاریخ دمشق، ابن عساکر، ج 2، ص 431.
[31] المناقب، همان، ص 267، ح 249.
[32] المناقب، همان، ص 316، حدیث 316؛ فرائد السمطین، ج 1، ص 78.
[33] کنزالعمال، همان، ج 11، ص 614، روایت 32971.
[34] تاریخ بغداد، خطیب بغدادى، ج 4، ص 410، و ابونعیم، حلیة الاولیاء، ج 1، ص 86.
[35] المناقب، همان، ص 66، روایت 37.
[36] همان، ص 77، روایت 59.
[37] المناقب، ص 67، روایت 40؛ خوارزمى مقتل الحسین، ج 1، ص 69، ینابیع الموده، همان ص 252؛ و ج 2، ص 76 ؛ لسان المیزان، ج 5، ص 219 ؛ مودة القربى، شافعى همدانى، چاپ لاهور؛ ص 64 ؛ مناقب ابن مردویه، ص 73.
[38] المناقب، خوارزمى، همان، ص 323، روایت 330.