مصر، غلبه بر اراده و ارابه غرب
2 روز قبل 18ماه انتظار در مصر به سرآمد و این کشور شاهد با شکوهترین انتخابات دهها سال اخیر خود بود. در طول این 18ماه رقابت بسیار سرسختانه ای میان دو جریان اسلام گرا و غیراسلام گرا به وجود آمد. اسلام گراها بطور کلی شامل دو طیف اخوان المسلمین و احزابی که درست و غلط سلفی خوانده شده اند و غیراسلام گراها شامل عوامل رژیم سابق، غرب گراها، چپ گراها و ناصریست ها (ناسیونالیست ها) می شوند و از این رو رقابت در این انتخابات حول محور آری یا نه به اسلام شکل گرفت در عین حال «نه به اسلام» قالب صریحی نداشت و عمدتا با واژه هایی نظیر دمکراسی، ملیت، پیشرفت و... بیان می شد. اما در مورد مسایل مختلف این انتخابات، نکات مهمی وجود دارد، که به بعضی از آن ها اشاره می کنیم:
1- بدون شک اخوان المسلمین و کاندیداهایی که رسمی یا
غیررسمی به این گروه تعلق دارند حداکثر آراء را بدست آورده اند و این
موضوعی عجیب هم نیست چرا که جریانی قدرتمند تر و فراگیرتر از آن در مصر
وجود ندارد. اخوان المسلمین تا حدود شش ماه پیش روی عدم معرفی نامزد از سوی
خود تاکید می کرد ولی تغییر نظر داد و چهره شاخص خود خیرت شاطر را معرفی
کرد که حدود دو ماه پیش صلاحیت او در کمیسیون عالی برگزاری انتخابات رد شد و
اخوان به ناچار محمد المرسی رئیس فراکسیون پارلمانی خود را جایگزین کرد.
همه شواهد و قرائن حکایت از این دارد که المرسی، اگرچه اکثریت مطلق آراء را
ندارد اما در میان 12 کاندیدا از بیشترین میزان رأی برخوردار است. در عین
حال دو عضو سابق اخوان-عبدالمنعم ابوالفتوح و عبدالله الاشعل- هم کاندیدا
شده اند که بخصوص ابوالفتوح آراءبخش بزرگی از جریان اسلام گرا - از جمله آن
هایی که روش اخوان المسلمین را نمی پسندند- کسب کرده است. در مجموع بنظر
می آید اسلام گراها در انتخابات دیروز و امروز حداقل صاحب70 درصد از آراء
بوده و به عبارت دیگر پیروزی بزرگ پارلمانی خود را در ریاست جمهوری تکرار
می کنند.
2- گروههایی در مصر سلفی خوانده شده اند که دو حزب جدید
التاسیس النور و الوسط از جمله آن ها می باشند. این دو گروه ابتدا با معرفی
«حازم ابواسماعیل» وارد میدان انتخابات شدند و پس از رد صلاحیت او،
«عبدالمنعم ابوالفتوح» عضو سابق مکتب ارشاد اخوان- که مرجع عزل و نصب
مقامات اخوان می باشد- را بعنوان کاندیدای خود معرفی کرده و با جدیت به
تبلیغ او پرداخته اند. ورود این جریان به انتخابات نشان می دهد که اولا
آنان در لزوم تغییر اساسی نظام سیاسی با دیگر اسلام گراها همداستانند و
ثانیا مسیر فعالیت اجتماعی خود را بر «پذیرش مردمی» و آراء شهروندان قرار
داده اند که در این خصوص نیز با اخوانی ها اشتراک نظر دارند از دیگر سو
ورود آنان به صحنه خدمات اجتماعی هم نشان داد که آنان فقط یک گروه فکری
نیستند بلکه برای خود مسئولیت اجتماعی هم قائلند. رجوع آنان به کاندیدایی
از جنس اخوان المسلمین که ضمنا شدیدا هوادار جمهوری اسلامی ایران و مقاومت
منطقه هم هست، نشان داد که این گروههای موسوم به سلفی به همکاری با سایر
گروههای اسلام گرا در داخل و دیده شدن در امتداد جبهه مقاومت در خارج می
اندیشند. از این رو باید به «فهمی هویدی» محقق و اندیشمند سرشناس مصری حق
داد که دو روز پیش در مقاله ای نوشت: «روندی که بصورت رسانه ای هم به آنها
تعمیم داده شده، ظلم زیادی به آن ها کرده و وجهه افراد معتدل و عقلا از
میان آنها را نیز در پی اصرار متهم کردن آنان به افراط گرایی تخریب کرده
است». واقعیت این است که میان اندیشه های سلفی دهه های 1340 و 1350 و
گروههای نظیر «التکفیر والهجره» با احزاب النور و الوسط تفاوت های زیادی
وجود دارد. اندیشه وحدت میان جهان اسلام که در آراء شناخته شده سلفی مورد
بی مهری بود، امروزه با جدیت از سوی النور و الوسط و احزابی از این دست
دنبال می شود. کما اینکه موضوع تشکیل نظام مبتنی بر مردم سالاری دینی هم
میان اخوان و احزاب النور و... مشترک می باشد. این نکته را هم باید اضافه
کرد که «سلفیت» که به اهل سنت اختصاص ندارد یک روند گونه گون بوده و در
امتداد خطی از صفر، تا صد قرار دارد. در این میان اکثریت سلفی ها نه با
تشیع مشکل جدی دارند و نه مخالف جمهوری اسلامی می باشند. مع الوصف در جامعه
مصر و با توجه به طبع آرام مصری ها و ریشه دار بودن فرهنگ تقدیرگرایی در
میان آنان، اساسا اندیشه سلفی اگر میل به استبداد و خشونت پیدا کند، به
انزوا می رود و در یک دوره نه چندان طولانی محو می شود کما اینکه امروزه از
اندیشه رهبران التکفیر و الهجره در جامعه مصر خبر چندانی نیست. اما غربی
ها و وابستگان آنان در مصر همواره سلفی ها را یک تهدید عمده علیه اسلام
گراهای دیگر و حتی گاهی یک فرصت برای غرب و رژیم سعودی، وهابی ها و القاعده
معرفی کرده اند.
3- سرنوشت کاندیداهایی نظیر عمروموسی و احمد شفیق از
قبل هم معلوم بود انتخابات آذر و دی ماه سال گذشته مجلس مصر و آراء 80
درصدی اسلام گراها نشان داد که این ها علیرغم برخوردار بودن از پوشش سنگین
حمایت های رسمی و غیررسمی غرب و رژیم های وابسته عرب و تلاش شورای نظامی
حاکم بر مصر از اقبال مردمی چندانی بهره مند نیستند.
دیروز دربار
عربستان اعلام کرد که یک میلیارد دلار کمک در اختیار مصر قرار می دهد و
محمد فوزی یکی از کاندیداهای غرب گرا دو روز پیش به نفع عمروموسی استعفا
داد ولی بیانیه دیروز شورای عالی نظامی نشان داد که این ترفندها تأثیر عمده
ای به جای نگذاشته است. شورای نظامی در بیانیه ای با صراحت اعلام کرد که
«باید نتیجه انتخابات را به هر صورتی که بود، بپذیریم» این در حالی است که
تا چند روز پیش شورای نظامی از احتمال اعمال ماده 28 قانون انتخابات که به
کمیسیون عالی انتخابات اجازه می دهد آراء نفر اول را باطل کرده و انتخابات
جدید را با حضور نفرات دوم و سوم برگزار نماید، سخن می گفت. با این وصف می
توان گفت انقلاب مصر از دیروز وارد مرحله تازه ای شده است. هر چند بدون
تردید توطئه غرب با بهره گیری از مهره های وابسته ای نظیر آل سعود علیه
مردم و انقلاب مصر ادامه می یابد.
4- اولین واکنش ها به انتخابات مصر در
غرب با ابراز شگفتی و اذعان به آغاز مرحله ای تازه در مصر همراه بود.
رسانه های آلمانی نوشتند: «این اولین انتخابات مصر بود که بطور حقیقی
برگزار شد.» شبکه بی بی سی گفت: «این اولین انتخابات آزاد در تاریخ چند
هزار ساله مصر است» خبرگزاری فرانسه آن را اولین انتخابات رقابتی معرفی کرد
و اگرچه تا چند روز قبل از آن عمروموسی را اولین شانس انتخابات می خواند،
دیروز نوشت «نتایج غیرقابل پیش بینی است.» کما اینکه رسانه های آمریکایی که
تا چند روز پیش با استناد به گزارش «پیو» - مؤسسه نظرسنجی آمریکایی- آراء
عمروموسی را نزدیک به آراء محمدالمرسی معرفی و با تکیه بر توزیع آراء اسلام
گرایی میان سه حزب آزادی و عدالت (اخوان)، النور و الوسط القا کردند که
عمروموسی شانس اصلی ریاست جمهوری مصر است، اما دیروز درباره نتایج احتمالی
سکوت کردند. به نظر می آید تا دیروز سیاست غرب و رژیم های عربی روی به قدرت
رساندن عمروموسی تمرکز داشت و حتی بعضی از خبرها بیانگر آن بود که با
توصیه غرب احمد شفیق و حسام خیراله در نهایت به نفع موسی کنار می روند. اما
از زمانی که شکست این تلاش ها آشکار شد، رویه آنان تغییر کرد. آمریکا،
عربستان و اروپا از دیروز تلاش کردند تا خود را در کنار مردم و پذیرای آراء
آنان معرفی نمایند و دقیقاً در تبعیت از همین رویه، دیروز شورای عالی
نظامی از یک سو اعلام کرد، که همه باید به نتیجه انتخابات تمکین کنند و از
سوی دیگر با صراحت گفت که قدرت را در روز 30 ژوئن (10 تیر آینده) به رئیس
جمهور منتخب تحویل می دهد و حال آنکه تا چند روز پیش همواره از شروط و اما و
اگرها حرف می زد. با این وصف می توانیم بگوئیم مردم بر اراده و ارابه
نظامیان وابسته به غرب فایق آمده اند و این ضربه بسیار سنگینی بر غرب و
وابستگان آن بود چرا که همه می دانستند این انتخابات برای آنان حکم مرگ و
زندگی دارد.
5- مشارکت مردم در انتخابات مصر «گسترده» بوده است و مسلماً
بیش از 50 درصد از حدود 51 میلیون واجد شرایط رای به پای صندوق ها رفته
اند. از چند روز پیش روزنامه الاهرام که به عمروموسی وابسته است با تمرکز
روی حضور 90 درصدی شهروندان تلاش کرد تا از یک سو هیجانی به نفع عمروموسی
به وجود آورد و از سوی دیگر پیشاپیش پیروزی انتخاباتی اسلام گراها را کم
رمق معرفی نماید و حال آنکه انتخابات در کشوری که تازه انقلاب کرده و
چارچوب های جدید حقوقی و مدنی آن شکل نگرفته و چشم انداز آن نیز چندان برای
توده ها روشن نیست، معمولاً با عددی بیش از 60 درصد مواجه نمی شود. مشارکت
مصری ها در انتخابات بنا به آنچه رژیم مبارک ادعا و حتماً درباره آن زیاده
گویی می کرد بین 18 تا 25 درصد بوده است. در این میان اسلام گراها حق
دارند از سکولارها که در طول دهه های گذشته بر مصر حاکم بوده اند، بپرسند
که چرا علیرغم آن همه هزینه نتوانسته اند حتی به اندازه نیمی از اسلام
گراها شهروندان را به پای صندوق آورده و اعتماد آنان را جلب کنند.
6-
انتخابات در مصر احتمالاً دو مرحله ای شده و به نظر می آید که دو کاندیدای
اسلام گرا- محمدالمرسی و عبدالمنعم ابوالفتوح- به دور دوم راه پیدا کرده
اند و در نهایت یکی از این دو که قاعدتاً شانس کاندیدای رسمی اخوان بیشتر
است، به ریاست جمهوری می رسد. اما مصر مسلماً دوره حساسی را پیش رو دارد و
به زمانی نیاز دارد تا به سلامتی از این مرحله عبور کند. در این بین یکی از
تاکتیک ها برای عقیم گذاشتن حرکت اسلام گراها این است که مطالبات فراوان و
پیچیده ای در عرصه سیاست های داخلی و خارجی روی دوش آنان قرار بگیرد.
ماندگاری اسلام گرایی در عرصه حکومت داری به میزان زیادی بستگی به نشان
دادن چهره ای موفق در دوره یک تا دوساله گذار دارد. این فرصتی است که باید
به ساختار جدید مصر داده شود.
سعدالله زارعی
